«Իրականում իմ աշխատանքները ինձ ավելի նման են, քան այն կերպարը, որ դուք տեսնում եք հիմա ձեր առջև»: Ժան Կոկտո
Տիկին Վեյվելերի մոտ ես մեկ շաբաթ պետք է մնայի,
բայց մնացի 12 օր։ Նկարազարդել եմ բոլոր պատերը։
Հնարավոր է՝ այս տունն այլևս չկա,
և նույնիսկ պատկերը փոխանցելու միջոցներ այլևս չկան,
և դուք չեք կարող ընդունել այս ուղերձը։
Սակայն ես հույս ունեմ հայտնվել ձեր առջև
ինչպես ուրվական։
Բայց ես չեմ հավատում մահվանը։
Բայց ես չեմ հավատում մահվանը, որովհետև մահը կյանքի ձևերից մեկն է,
ու ես գտնում եմ, որ սուրբ Օգոստինոսը հիմար չէր,
երբ ասում էր, որ միայն կատարյալ հիմարներն են
հավատում հակադրություններին։
Նա մեծ սուրբ էր, և, հետևաբար, չէր կարող աբսուրդ մտքեր արտահայտել։
Ընդհանուր առմամբ, միանգամայն ակնհայտ է, որ մենք ապրում ենք
ավանդական կարգերով, օրինակ՝ օրացույցներով և ժամերով։
Բայց հավանական է և այն, որ մենք սխալվում ենք, և դուք, հավանաբար, նույնպես։
Հավանական է, որ այն, ինչ անվանում ենք առաջընթաց,
իրականում որևէ սխալի էվոլյուցիան է։
Մի ժամանակ, Առաջին աշխարհամարտի տարիներին,
ես այցելեցի Գաբրիել Վուազանի գործարաններ։
Գաբրիել Վուազանն ինքնաթիռների խոշոր արդյունաբերող էր։
Ես նայեցի նրա ինքնաթիռներին և ասացի․ «Ինչպե՞ս է ստացվում,
որ Ձեր նորագույն ինքնաթիռներն ինձ հնացած են երևում»։
Եվ նա պատասխանեց․ «Ամեն ինչ շատ պարզ է։
Մենք սխալվեցինք՝ որպես հիմք վերցնելով թևերը։
Մենք անիվի գաղափարին հավասարազոր գաղափար չկարողացանք գտնել։
Դա նույնն է, որ առաջին ավտոմեքենաները մեխանիկական ոտքեր ունենային»։
Եվ ես միանգամից հասկացա, որ այդ ուղին սխալ էր։
Այնպես որ՝ շատ հնարավոր է, որ հիմա
դուք այդ ուղուց շեղվել եք, կամ այն քանդվել է, կամ նույնիսկ վերացել,
և դուք բացահայտել եք բացարձակապես նոր մի բան՝ ինձ անհայտ,
բայց այն, ինչ ես կանխատեսում էի, անտիգրավիտացիան է։
Սուրբ Օգոստինոսը չէր սխալվում, չէ՞ որ մեզ համար Տոկիոն հակառակ կողմ չէ,
իսկ մենք հակառակ կողմ չենք Տոկիոյի համար։ Չկա ո՛չ վերև, ո՛չ ներքև։
Եվ երբ Բուրքհարդ Հայմը ենթադրում էր, որ մենք պետք է ոչ թե թռչենք, այլ ընկնենք,
նա ճիշտ էր։ Քանի որ դուք, հավանաբար, բացահայտել եք,
ինչպես մի ժամանակ ինկերը, ոսկին կամ անհայտ մի մետաղ,
որը թվում է՝ թեթև է, սակայն միաժամանակ ծանր է,
և որի վրա չի ազդում գրավիտացիան։ Եվ, փոխանակ թռչեք,
դուք՝ երիտասարդներդ, ում ես հիմա դիմում եմ,
փոխանակ թռչեք, ընկնում եք։ Այսինքն՝
անտիգրավիտացիան ենթադրում է անկում՝ թռիչքի փոխարեն։
Եվ սա մեզ հանգեցնում է խնդրի․
ներկայումս մենք ինքներս մեզ պոկում ենք գետնից
բարդ մեխանիզմների միջոցով։ Դա շատ թանկ արժե։
Հիմա ինձ նկարահանում են սարքի միջոցով,
որը հաճախ է հակված զանազան խափանումների։
Չգիտեմ՝ ի՞նչ է այս պահին տեղի ունենում ձեզ մոտ, բայց զգում եմ,
որ ձեր երիտասարդությունը մերի պես նստած չէ երկու աթոռին։
Մեր երիտասարդությունը նստած է երկու աթոռին, որովհետև չգիտի
Մոնպառնասի հերոսական ժամանակաշրջանի մասին,
չգիտի իմ գիտեցած քաղաքակրթության մասին։
Մենք առայժմ սովորում ենք լինել ռոբոտներ։
Ես մեծ հույս ունեմ, որ դուք չեք դարձել ռոբոտներ, այլ, ընդհակառակը,
դուք շատ մարդկային եք դարձել։ Դա է իմ հույսը։
Բայց ես գաղափար չունեմ, թե ո՞վ եք դուք, ինչի՞ մասին եք մտորում
և ինչո՞վ եք զբաղվում։ Չգիտեմ, թե ի՞նչ պարեր եք պարում։
Ներկայումս մենք պարում ենք «թվիստ» անունով պարը։
Գուցե դուք դրա մասին չեք էլ լսել։
Եվ դուք, ամենայն հավանականությամբ, ունեք ձեր նոր պարը։
Բայց սա թեթևամտության ոլորտից է։
Այստեղ, ծովափնյա շրջանում, Լազուր ափին,
կան ծովափը և ներքին շրջանները,
այսինքն՝ բոլորը խոսում են․․․
լրագրողները խոսում են Նիցցայի, Կաննի, Սեն-Տրոպեի, Ժուան-լե-Պանեի մասին։
Բայց եթե հեռանանք ծովափից,
այնտեղ հիանալի է։ Եվ այնտեղ դեռ չկա
այդ «ճարտարապետական էսպերանտոն»՝ մեր ժամանակների սխալներից մեկը։
Գուցե դուք նմանատիպ սխալներ չգործեք։
Ամենուր կառուցվում են միանման տներ,
և բացարձակապես հաշվի չեն առնվում կլիման, մթնոլորտային պայմաններն ու լանդշաֆտը։
Ինչևէ, եթե դուք վերջ եք տվել այդ «ճարտարապետական էսպերանտոյին»,
ես հույս ունեմ, որ դուք կառուցել եք այնպիսի տներ, որոնք ունակ են զգացմունքներ առաջացնել,
և ոչ թե դառնալ բանտեր, ուր մեզ նստեցնում են,
կամ խցեր, ուր մեզ քշում են։
Արդեն ասել եմ, որ մեր երիտասարդությունը նստած է երկու աթոռին։
Այն ժխտում է, այն կորցրել է մարդկայնությունը, որ կար մեր մեջ,
բայց դեռ վերջնականապես չի վերածվել ռոբոտների։
Ահա թե ինչու երիտասարդությանը միշտ կշտամբում են
չափից դուրս թախիծի և անհանգստության համար․ դա նորմալ է։
Ձեզ, հավանաբար, ծանոթ է մեծ նկարիչ Պիկասոն։
Պիկասոն ինձ ասում էր․ «Շատ ժամանակ է պետք երիտասարդ դառնալու համար»։
Եվ նա ճիշտ էր այն առումով, որ երիտասարդը դեռևս չի գտել իր ուղին,
նա ընտրում է՝ ո՞ւր գնալ․ ա՞ջ, թե՞ ձախ։
Նա անհանգստանում է, և ուրեմն՝ նա ծեր է։
Բայց հետո, կամաց-կամաց, նա գտնում է իր ուղին։
Նա այլևս ավտոստոպով չի ճանապարհորդում։ Չգիտեմ՝ ծանո՞թ է, արդյոք, ձեզ այս արտահայտությունը։
Մեզ մոտ դա ահա թե ինչ է նշանակում․ կանգնում ես ճամփեզրին,
ձեռքով նշան ես անում, նստում ես ուրիշի ավտոմեքենան,
ու գնում ես ուրիշի արագությամբ։
Երիտասարդները կարծում են, թե արագ են գնում,
բայց դա այդպես չէ, քանի որ նրանք երթևեկում են ոչ իրենց ավտոմեքենայով։
Գուցե այդ ամենն այլևս գոյություն չունի,
գուցե ավտոմեքենաներ էլ այլևս չկան,
և դուք սահում եք ճանապարհների վրայով։
գուցե ավտոմեքենաներ այլևս չկան, գուցե և կան։ Ես չգիտեմ։
Սակայն ես դեռ շատ մեծ հույսեր ունեմ
անտիգրավիտացիայի հետ կապված։
Վերջերս ինկերի մոտ հայտնաբերեցին
«Արևի դարպասներ» կոչվող մի կամար, որի վրա կարելի էր կարդալ,
որ այն ընծա է Վեներայի բնակիչներին,
ովքեր մեզ բերեցին անտիգրավիտացիայի գաղտնիքը։
Այդ գաղտնիքը կորսված է, և մենք հիմա տանջվում ենք՝ ինքներս մեզ գետնից պոկելով։
Այսօր մենք հսկայական արագություններով ճանապարհորդում ենք աշխարով մեկ,
սակայն դա նման է ճանճի՝ նարնջի վրայով սողալուն,
և այդ ճանճը չի կարողանում պոկվել կեղևից:
Այս ամենը ձեզ կարող է չափազանց տարօրինակ թվալ:
Կրկնում եմ, մենք ապրում ենք փնտրտուքների և պատահական քայլերի ժամանակաշրջանում,
մենք մեզ համար բացարձակապես անհայտ ճանապարհի վրա ենք:
Գուցե դուք հիմա… ես չեմ ասի` նստե՛ք,
քանզի երիտասարդությունը երբեք չպետք է նստած լինի,
բայց, հավանաբար, դուք վստահ կանգնած եք ոտքերի վրա:
Այժմ մենք իրավունք չունենք երիտասարդներին մեղադրել ծուլության մեջ,
որովհետև նրանք ճշգրիտ չգիտեն, թե ինչ է տեղի ունեցել անցյալում,
և չգիտեն՝ ուր և ինչին են ձգտում:
Ես միշտ պատմությանը գերադասել եմ առասպելաբանությունը:
Որովհետև պատմությունը կազմված է ճշմարտություններից, որոնք ժամանակի հետ վերածվում են ստերի:
Իսկ առասպելաբանությունը կազմված է ստերից, որոնք ժամանակի հետ վերածվում են ճշմարտությունների:
Եվ եթե ես հնարավորություն ունեմ շարունակել ապրել ձեր մտքերում,
ապա դա կլինի առասպելական ձևի մեջ: Հիմա կբացատրեմ, թե ինչու:
Ո՞վ է պոետը:
Իսկ «պոետ» ասելով՝ ես հասկանում եմ նաև նկարչին, երաժշտին,
և ամենակարևորը… կամ քանդակագործին, կամ ճարտարապետին, կամ ցանկացած ուրիշին:
Բայց երբեք պետք չէ շփոթել պոետիկան պոեզիայի հետ:
Պոեզիան բարձրագույն մաթեմատիկայի պես մի բան է,
ինչպես նաև չպետք է մոռանալ, որ այն գրեթե միշտ մարգարեական է:
Յուրաքանչյուր պոետի մեջ կա մարգարե:
Եվ մենք… ես դեռ համեստ եմ՝ սա ասելով, քանզի
պոետը մարդ է, ով նման է այն անձանց,
ում Սալպետրիեր հիվանդանոցում հարցեր են տալիս
բավականին միապաղաղ թեմաներով, և ովքեր հիպնոտիկ տրանսի ժամանակ
արտասանում են չափազանց տարօրինակ բառեր… ներողություն եմ խնդրում, որ ձեզ հետ խոսում եմ բառերն ընտրելով,
քանի որ վտանգվում եմ նմանվել այդ նույն անձանց,
ովքեր, ուշքի գալով, ցանկանում են խելք ցուցադրել,
բայց լոկ հիմարություն են ցուցադրում: Հնարավոր է, դուք ինձ հիմար եք համարում:
Բայց ես ցանկանում եմ լինել բացարձակ անկեղծ:
Այսպիսով՝ պոետը, ինչ-որ առումով,
իր ներքին «ես»-ի աշխատանքային ձեռքերն է, իսկ իր «ես»-ը նա վատ գիտի:
Առեղծվածային ուժերի աշխատանքային ձեռքերը, իր մեջ ապրող ուժերի, որոնք նա վատ գիտի:
Կհամարձակվեմ նույնիսկ ասել՝ շիզոֆրենիկի աշխատանքային ձեռքեր, ով ապրում է մեզանից յուրաքանչյուրի մեջ,
ումից հասուն մարդիկ գրեթե միշտ ամաչում են,
ումից ամաչում են գրեթե բոլոր մարդիկ,
բայց չեն ամաչում հերոսները, երեխաներն ու պոետները:
Նրանք միջնորդ են այդ շիզոֆրենիկների և արտաքին աշխարհի միջև
և ցանկանում են նրանց կենսունակ դարձնել: Ահա թե ով է պոետը:
Ինձնից սարքել են մի կերպար, որը ես չեմ հանդիսանում,
սարքել են լեգենդից, որն ինձ ընդհանրապես նման չէ,
բայց ինչ-որ իմաստով ինձ պաշտպանում է… (ես ձեռք չէի մեկնի այդ կերպարին)…
բայց նա ինձ պաշտպանում է այնպես, ինչպես Դոն Ժուանն իր ծառային իր հագուստներն էր տալիս,
որպեսզի վերջինս ծեծ ուտեր իր փոխարեն:
Այնպես որ՝ երբ ինձ ծեծում են և այրում հրապարակներում,
այդ ինձ չեն ծեծում և այրում հրապարակներում:
Այդ ներքին կերպարը, որ ապրում է իմ մեջ,
այդ կերպարը դուրս է ժամանակից,
և ես, կրկնեմ, նրան բացարձակապես վատ եմ ճանաչում:
Այնպես որ՝ ես պատասխանատու չեմ այս պահին ասածներիս համար:
Ես պատասխանատու չեմ իմ բանաստեղծությունների համար:
Ես ընդամենը միջնորդ եմ, մեդիում, աշխատանքային ձեռքեր:
Բոլոր պոետները մեդիում են և աշխատանքային ձեռքերն
այն առեղծվածային ուժերի, որ ապրում են իրենց ներսում:
Ուստիև, ինձ համար դժվար է այդ մասին պատմելը:
Բայց ես գլուխ չեմ գովում, ես չեմ խոսում ոգեշնչման մասին:
Այդ ոգեշնչումը երկնքից չի իջնում մեզ վրա:
Ոգեշնչումը պետք է կոչվեր «ոգեհանում»:
Դա մի բան է, որ բարձրանում է մեր խորքերից, մեր խավարի միջից,
իսկ պոետը փորձում է իր այդ խավարը դնել սեղանի վրա
և օգնում է, երբեմն բավականին անզգուշորեն, իր այդ ներքին «ես»-ին,
որ գտնվում է վատ տրամադրության մեջ այն պատճառով, որ իր հետ վատ են վարվում:
Հենց այդ «ես»-ն է այս պահին փորձում խոսել ձեզ հետ իմ շուրթերով,
բայց խոսում է անփութորեն, քանզի, կրկնում եմ, ես այդ «ես»-ը չեմ:
Ես նրա օգնականն եմ: Այսինքն՝ մեր ծննդյան օրվանից
մինչև մահ մենք հանդիսանում ենք ԱՅԼՈՑ շարանը:
Մենք միշտ մեկ ՈՒՐԻՇՆ ենք:
Այստեղ, ծովափին, ես մի մատուռ եմ կառուցել:
Հնարավոր է, այն դեռ կանգուն է, հնարավոր է, դուք գիտեք դրա մասին, հնարավոր է՝ այն այլևս չկա:
Բայց Վիլֆրանշի այդ մատուռը միջնորդի աշխատանքի արդյունք է եղել: Կրկնում եմ:
Այդ մատուռի մեջ ես 2 տարի փակվել եմ:
Ես ներկում էի այդ մատուռն այնպես, ինչպես փարավոնը կներկեր իր սարկոֆագը:
Եվ ես, կարող եմ առանց ամաչելու ասել, արդեն մեռած էի, երբ ներկում էի մատուռը,
քանզի, այսպես ասած, ես այնտեղ չէի:
Ես մի հասարակ բանվոր էի, ով մագլցում էր սանդուղքներով,
տախտակամածներով, շինհրապարակներով:
Առաստաղի գեղանկարչությունը, ինչպես հասկանում եք, առանձնահատուկ դժվարություն է ներկայացնում:
Ես ապշում եմ, թե ինչպես է Միքելանջելոն գլուխ բերել Սիքստինյան կապելայի գեղանկարչությունը:
Նրա ճակատին լարով մոմ էր կապված,
և մոմը, հավանաբար, հոսում էր նրա դեմքի վրա:
Նա ոչ միայն նկարում էր: Դա տեմպերային գեղանկարչություն չէր:
Նա ֆրեսկոներ էր կերտում: Այլ բառերով՝ դա բանվորի արհեստ էր, սև աշխատանք:
Այսպիսով, հենց հիմա ձեզ հետ սևագործ բանվորն է խոսում:
Բնականաբար, երբ ես գրում եմ, պատահում է, որ ես ոչ միայն բանվոր եմ,
քանի որ իմ ձեռքը պետք է գլխիս հետ միաժամանակ աշխատի,
իսկ ձեռքը ծառայում է այն խորհրդավոր անձին, ով ապրում է իմ ներսում, և ում ես չեմ ճանաչում:
Բայց հաճախ ես հանգստանում եմ՝ զբաղվելով պլաստիկ ստեղծագործություններով,
այսինքն՝ պատերը նկարազարդելով:
Ինձ հաճախ հարցնում են, թե ինչու եմ ես մատուռներ նկարազարդում: Որովհետև ինձ պետք են պատեր, իսկ ուրիշ ոչ մի տեղ դրանք չես գտնի:
Թերևս, ոչ այս շենքում, որը, միգուցե, այլևս գոյություն չունի,
իսկ այս պահին այն հարսանյաց սրահ է Մենտոնում:
Եվ դա մատուռ չէ: Բայց, որպես կանոն,
հանգստանալու համար ինձ պատեր են պետք:
Մարդկանց թվում է, թե ես ինձ հոգնեցնում եմ: Ո՛չ:
Աշխատում են իմ ձեռքերը, ձեռքերը դառնում են բանական,
կամ, եթե ուզում եք, հանճարեղ, քանզի բոլորն են սխալվում «հանճար» բառի շուրջ:
Ընդունված է համարել, որ «հանճար» բառը չպետք է օգտագործվի,
որ հանճար կարող են լինել Գյոթեն, Վիկտոր Հյուգոն, Շեքսպիրը… Ո՛չ:
Հանճարեղ կարող է լինել այն, թե ինչպես է կինն իջնում մեքենայից:
Ստենդալը, ով ձեզ, իհարկե, դեռ հայտնի է, ասում էր.
«Այն, ինչպես նա իջավ կառքից, հանճարեղ էր»:
Հանճարը անհատի ինքնարտահայտման բարձրագույն աստիճանի պես մի բան է:
Պոեզիան էլ, իր հերթին, անհատի ինքնարտահայտման բարձրագույն աստիճանն է:
Հետևաբար, միանգամայն հավանական է, որ դուք դեռ կարդում եք իմ գրքերը, իմ բանաստեղծությունները,
և այդ բանաստեղծությունները, որ այսօր թվում են մռայլ ու անհասկանալի
իմ ժամանակակիցներին և հայրենակիցներին,
ժամանակի հետ ձեզ համար կդառնան ավելի պարզ, ավելի բաց:
Եվ դուք ինձ կկարդաք (եթե դեռ կարդում եք ինձ) ավելի թեթևությամբ:
Այն դեպքում, երբ այսօր ես կարծես խոսում եմ անծանոթ մի լեզվով:
Դա, իրոք, անծանոթ լեզու է, քանի որ այն սովորել է պետք:
Ես չինարեն չեմ խոսում, բայց եթե ցանկանայի, կսովորեի այդ լեզուն:
Շատերը երևակայում են, որ եթե բացեցիր գիրքը
և նայեցիր էջերին, ուրեմն կարդացել ես այն: Ո՛չ, չես կարդացել:
Սկզբում պետք է պոեզիայի այդ առեղծվածային լեզուն սովորել:
Ես կարծում եմ, հույս կա, որ այդ լեզուն կբացահայտվի ձեզ,
ի տարբերություն այլ երևույթների, որ այսօր ավելի կարևոր են թվում:
Մենք ապրում ենք ակտուալության ժամանակներում:
Մարդկանց դուր են գալիս հրատապությունը, անմիջականությունը, ճշգրտությունը:
Իսկ պոեզիան, կրկնում եմ, ժամանակից դուրս է:
Սա նշանակում է, որ փոխկապակցված չէ միայն այն ամենի հետ, ինչն այս պահին է կատարվում:
Այն ակտուալ չէ:
Պոետները մեծագույն հնարքների են տիրապետում:
Ես արդեն ասել եմ ձեզ, որ պոեզիան բարձրագույն մաթեմատիկայի պես մի բան է,
բարձրագույն լեզվի, բայց այսօր մենք բախվում ենք
շատ վտանգավոր երևույթի հետ՝
կոլեկտիվ հանճարի: Գիտությունը ստեղծվել է կոլեկտիվ հանճարի կողմից:
Բազմաթիվ մարդիկ անհավանական բաներ են անում,
մինչդեռ իրական հանճարը, պոետը, պոետն իր բոլոր դրսևորումներով,
միշտ միայնակ է: Ես ողջ սրտով հույս ունեմ,
որ այս պահին,
այս դահլիճում, ուր ես հիմա ճառ եմ արտասանում,
հանճարը ձեզ համար չի վերածվել ինչ-որ մի հիվանդության՝
ամոթալի և վարակիչ, ինչից անհրաժեշտ է բուժել:
Անհատը և անհատական հանճարն այլևս հաշվի չեն առնվում,
դրանք փոխարինվել են կոլեկտիվ և գիտական հանճարով:
Բայց պետք է ասել նաև, որ գիտության մեջ,
նույնիսկ եթե այն ստեղծվում է մեծ թվով մարդկանց շնորհիվ,
ովքեր համախմբվում են, որպեսզի հրաշքներ գործեն, ինչպես օրինակ, էլեկտրոնային ուղեղը,
ամենասկզբում միշտ կանգնած է մի մարդ,
ով ինչ-որ բան է բացահայտում, հայտնագործում, և ում մասին, իմիջիայլոց, մոռանում են:
Երեկ ես մի ամսագրում կարդացի, որ երկու հարյուրամյակ առաջ
թղթի վրա արվել են էլեկտրոնային ուղեղի սկզբունքների առաջին էսքիզները,
սկիզբ է դրվել դրա ստեղծմանը:
Այստեղ մենք կրկին բախվում ենք ինչ-որ մի լուրջ բանի հետ,
որ սխալ է հասկացվել կրոնի կողմից:
Շատ հիասքանչ հայտնագործություններ կասեցվել են կրոնի կողմից,
օրինակ՝ Պորտուգալիայում, որտեղ առաջին ինքնաթիռը,
ինքնաթիռը մեր այսօրվա պատկերացմամբ,
երբ թևերը սարքվում են ավելի ու ավելի փոքր,
չնայած մենք դեռ սխալ ուղու վրա ենք… Եվ այսպես, այդ առաջին ինքնաթիռը
թռչեց թագավորի և թագուհու ներկայությամբ:
Բայց քանի որ անհնար էր բարձրանալ օդ և այնտեղ չհանդիպել Աստծուն և հրեշտակներին,
կրոնը արգելեց ինքնաթիռի գյուտը:
Կարդինալ Տիսոնն ինձ ասաց, որ իր սխեմաները դեռ գոյություն ունեն,
այդ սխեմաները Հռոմում են, Վատիկանում: Դրանք դեռ կան:
Շատ զարմանահրաշ իրեր ստեղծվել են դարեր ու դարեր առաջ,
բայց դրանց գաղտնիքները մեր կողմից կորսված են: Օրինակ՝ համարվում է, որ
եթե կառուցվեր Նոյան Տապանը նույն տեսքով, ինչպես այն նկարագրված է Աստվածաշնչում,
ակացիայի փայտից և բացասական լիցքավորված ոսկուց,
ձախից ու աջից բացասական լիցքավորված ոսկուց սերովբեներով,
ապա կստացվեր մի արտասովոր էլեկտրական ակումուլյատոր:
Ահա թե ինչու, երբ տապանը տարան Ամինավադի տան մոտ, նա, ով հպվեց տապանին,
սպանվեց կայծակից. դա ակումուլյատորն էր: Սա մոռացվել է, կորսվել, այնուհետև գտնվել նորից:
Հետո: Ես խոսում էի երիտասարդության մասին, որ նստած է երկու աթոռների արանքում,
բայց չէ՞ որ բոլորս էլ երկու աթոռների արանքում ենք:
Օրինակ՝ մեր օրերում բացահայտվում են հիանալի դեղամիջոցներ,
բայց դա հանգեցնում է նոր դեղամիջոցների փնտրտուքների անհրաժեշտությանը, որոնք կբուժեն նախորդներից,
քանզի դրանք վտանգավոր են: Մենք ունենք պենիցիլին,
ունենք անտիբիոտիկներ, և երբեմն պենիցիլինն ու անտիբիոտիկները
փրկում են այն մարդկանց կյանքը, ում փրկել հնարավոր չէր նախկինում, օրինակ՝ ցլամարտիկներին:
Բայց հետո ստիպված ենք լինում փնտրել այլ միջոցներ, որոնք կբուժեն նախկիններից,
որովհետև ինչ-որ չափով դրանք թույներ են:
Տեսնո՞ւմ եք, թե մենք ինչ իրավիճակում ենք: Պատերազմն այն տեսքով, որ մինչև այսօր ընկալել են…
և ես օգտագործում եմ այդ բառն իր ամենահնաոճ իմաստով,
ինչպես այն հասկանում են բանակում (չգիտեմ, թե ինչպես են գործերը հիմա),
բայց ակնհայտ է, որ գիտնականներին տանում են, առևանգում, հափշտակում,
որ գոյություն ունի գաղտնի դիվանագիտություն, թաքնված պատերազմ,
որտեղ կռվում են գաղտնի գործակալները,
և ոչ թե Սեն-Սիրի ռազմական ուսումնարանի շրջանավարտները կամ ռազմաճակատ մեկնող զինվորները:
Հավանաբար… ես ամբողջ սրտով հույս ունեմ, որ պատերազմներ այլևս չկան:
Եվ որ այլևս չկան այդ գաղտնի պատերազմները, որ մենք անվանում ենք «սառը պատերազմ»,
և որոնք, միգուցե, է՛լ ավելի զարհուրելի և վտանգավոր են, նույնիսկ եթե գաղտնի են:
Շատերը երևակայում են, որ կարող են կառչել հին ոճի քաղաքականությունից,
մյուսները չափից շատ հեռուն են նայում և կորցնում են կապն իրականության հետ:
Ֆրանսիան այժմ գլխավորում է մի մարդ, ով շատ հեռուն է նայում,
բայց նրա շուրջը, հավանաբար, կան մարդիկ, ովքեր հետևում են ընթացիկ հարցերին:
Այդ երկու նպատակները հաշտեցնելը շատ բարդ է:
Միանգամայն հնարավոր է, որ մեր այժմյան քաղաքականությունը ձեզ բացարձակապես անընկալելի է թվում,
առավել ևս, որ մեզ նույնպես այդպես է թվում:
Ակադեմիան ևս մի պատրանք է, այնպես չէ՞:
Ես պետք է ևս մի չափազանց նուրբ հարցի շուրջ խոսեմ ձեզ հետ…
Ու ես չեմ ամաչի, քանի որ ես արդեն չկամ ու կշտամբանքի չեմ արժանանա:
Ակնհայտ է, որ պատիվը, այն, ինչ պատիվ են անվանում,
բոլոր այդ պարգևներն ու մրցանակաբաշխությունները, մի խոսքով, այդ ամենը՝
ես դրանք կկոչեի… պատիժներ… Պատիժներ… չգիտեմ, թե ինչ տերմին օգտագործեմ…
Ասենք, տրանսցենդենտ: Տրանսցենդենտ պատիժներ:
Բրամելը, հավանաբար, ձեզ դեռ հայտնի է Բրամելի անունը,
նա հանրահայտ անգլիացի դենդի էր:
Մի անգամ Էպսոմում մի երիտասարդ նրան հաճոյախոսություն արեց ձիարշավի ժամանակ ցուցադրած վայելչագեղ ելույթի համար:
Նա այդ երիտասարդին պատասխանեց. «Որքանո՞վ եմ ես վայելչագեղ, եթե Դուք դա նկատեցիք»:
Ահա այն խոսքերը, որոնք, եթե թեթևամտության ոլորտը թողնենք,
կարող էին լինել պոետին կամ գիտնականին՝ երիտասարդի կողմից տրված հարցի պատասխան:
Իսկապես ականավոր մարդը պետք է աննկատ լինի:
Իսկ եթե նրան մրցանակ են շնորհում, պարգևատրում են «Պատվո լեգեոնով»,
ընտում են Ակադեմիայի անդամ… Ես Ֆրանսիական ակադեմիայի անդամ եմ,
Բելգիական ակադեմիայի, Ամերիկյան ակադեմիայի, Գերմանական ակադեմիայի, Ուրուգվայական ակադեմիայի…
Ես նաև Օքսֆորդի պատվավոր դոկտոր եմ՝ չնայած հազիվ եմ անգլերեն խոսում:
Այդ ամենը պարգևներ են, որ պետք է ընդունել համեստորեն,
քանզի դրանք տրանսցենդենտալ պատիժների օրինակներ են:
Որովհետև մենք ինքներս մեզ նկատելի ենք դարձնում, գոնե ականջի ծայրով: Իսկ դա անել պետք չէ:
Ես կմեջբերեմ մի հայտնի երաժշտի խոսքերը, չգիտեմ՝ ծանոթ է նա դեռ ձեզ:
Նա մեծ երաժիշտ էր, նրան համարում էին էքսցենտրիկ,
բայց նա բնավ այդպիսին չէր: Ուռճացումների դեմ պայքարելու համար
նա իր ստեղծագործություններին կոմիկական անվանումներ էր տալիս: Խոսքս Էրիկ Սաթիի մասին է:
«Պատվո լեգեոնից» հրաժարված Մորիս Ռավելի մասին նա ասում էր.
«Կարևոր է ոչ այնքան «Պատվո լեգեոնից» հրաժարվելը,
առավել կարևոր է դրան արժանանալուց խուսափելը»: Մեկ այլ մարդու մասին նա ասում էր.
«Նա հրաժարվել է «Պատվո լեգեոնից», բայց նրա բոլոր գործերն արժանի էին դրան»:
Ես հույս ունեմ, որ բոլոր այդ անմտությունները, այդ հիմար խաղալիքները,
որ մարդիկ կրում են երեկոյան զգեստների վրա,
ու բոլոր այդ, ինչպես ասեմ, «ճոռոմ ժանյակները» կանհետանան արվեստից,
և որ հիմա դուք լուրջ և ուշադիր երիտասարդների սերունդ եք:
Իհարկե, կուզենայի, որ մարդիկ հիշեին ինձ ՈւՐԻՇ «ԵՍ»-իս կերպարանքով,
այն բազմաթիվ ՈւՐԻՇՆԵՐԻ, որ ես եղել եմ,
այն առեղծվածային ՈւՐԻՇՆԵՐԻ, որ ապրում են ներսումս:
Ես չէի ուզենա հիշվել որպես այնպիսի «ԵՍ», որ հիմա խոսում է ձեզ հետ,
այլ որպես հենց այն «ԵՍ»-ն իմ խավարից,
որը կինքնարտահայտվեր գործնականում առանց հսկողության:
Քանզի, կրկնում եմ, հսկողությունը շատ վտանգավոր է, իսկ սխալները, հենց սխալներն են
հանդիսանում անհատի իրական արտահայտումը:
Քանի որ, եթե Պիկասոն խոթում է իր աչքը ուր պետք չէ,
մենք ավելին ենք տեսնում, քան այն դեպքում, երբ աչքն այնտեղ է, ուր պետք է լիներ:
Եթե հյուրասենյակի բազկաթոռն աննկատ է, որովհետև այն իր սովորական դիրքում է,
ապա փողոցում դնելով՝ այն կրկին կվերածվի բազկաթոռի:
Այսինքն՝ արվեստում գոյություն ունի անսպասելիության տարր,
այդ պատճառով էլ ես խոսում եմ արվեստի և ոչ թե գիտության մասին:
Քանզի արվեստը, ինչ-որ իմաստով, միմյանց հակասող սխալների հաջորդականություն է,
իսկ մեծ փիլիսոփաները մնացել են պատմության մեջ իրենց գրական հանճարի շնորհիվ:
Ակնհայտ է, որ այն ամենը, ինչ Դեկարտն ասել է, լիակատար անմտություն է,
բայց Դեկարտը մնում է Դեկարտ, որովհետև նա մեծ գրող է:
Իրականում իմ աշխատանքները ինձ ավելի նման են,
քան այն կերպարը, որ դուք տեսնում եք հիմա ձեր առջև:
Եվ եթե իմ գործն իզուր չէ, ես կուզենայի, որ իմ շիրիմին գրվեր.
«Ես սկսում եմ»:
Թարգմ.` Արամ Հակոբյան
COMMENTS