Անջեյ Վայդայի վերջին ֆիլմը՝ «Օսկարի» հավակնորդ

Այս տարի լեհական և համաշխարհային կինոն կրեց արդեն երկրորդ ծանր կորուստը։ Փետրվարին 75 տարեկան հասակում վախճանվեց անվանի կինոռեժիսոր Անջեյ Ժուլավսկին, իսկ երեկ կյանքից հեռացավ 90-ամյա Անջեյ Վայդան՝ մեծ կինոյի վերջին լեգենդներից մեկը․․․

Սեպտեմբերի վերջին հայտնի դարձավ, որ լեհական կինոինստիտուտի հանձնաժողովն «Օսկարի» մրցանակաբաշխությանը որպես լավագույն օտարերկրյա ֆիլմ մասնակցելու համար առաջադրել է Անջեյ Վայդայի «Հետպատկերներ» («Մտապատկերներ») կենսագրական կինոդրաման։ Նշանավոր ռեժիսորը, ով 2000թ-ին արժանացել էր «պատվավոր Օսկարի», ինչպես նաև բազմաթիվ մրցանակների Կաննի, Վենետիկի, Բեռլինի և այլ հեղինակավոր կինոփառատոներում, կյանքից հեռացավ հոկտեմբերի 9-ին՝ համաշխարհային կինոհանրությանը հիշատակ թողնելով իր անմոռանալի ֆիլմերը։ Նրա վախճանը կարելի է բնորոշել որպես մի ողջ դարաշրջանի խորհրդանշական ավարտը կինեմատոգրաֆում։

Ռոման Պոլանսկի, Անջեյ Վայդա, Ժերար Դեպարդիե, 1980թ

Նախկինում Վայդայի ֆիլմերից չորսը («Ավետյաց երկիրը», «Օրիորդները Վիլկոյից», «Կատին», «Երկաթյա մարդը») ներկայացվել են «Օսկարի», և լեհ կինոակադեմիկոսներն ակնկալում են, որ այս անգամ Վայդայի նոր ֆիլմը Մ․ Նահանգներում հավակնորդից կվերածվի հաղթողի։ «Հետպատկերներ» ֆիլմի գլխավոր հերոսը լեհ ավանգարդիստ նկարիչ Վլադիսլավ Ստրժեմինսկին է, ով իր գործունեության ողջ ընթացքում հանդես է եկել որպես այլախոհ արվեստագետ՝ ընդդիմանալով սոցիալիստական ռեալիզմին և կոմունիստական գաղափարախոսությանը։ Վայդան ֆիլմում ցուցադրել է նկարչի կյանքի վերջին չորս տարիները և տոտալիտար ռեժիմի կողմից անհատի ոչնչացման՝ այն ժամանակ սովորական դարձած ողբերգությունը։

Իր վերջին հարցազրույցում Վայդան նշել է, թե ստեղծել է մի ֆիլմ, որն իշխանություններին կոչ է անում՝ երբեք չուղղորդել արվեստը, քանզի այն վեր է քաղաքականությունից, օրենքից և պարզունակ պայմանականություններից։ «Մոխիր և ալմաստ», «Ջրանցք», «Դևերը», «Սիբիրյան լեդի Մակբեթը» և այլ ֆիլմերի հեղինակ Անջեյ Վայդան իր սեփական կինոարվեստը արարում էր հենց այդ սկզբունքով։