Պեդրո Ալմոդովար. Ինքնահարցազրույց - 1984

«Ես ապրում եմ Մադրիդում` չապրելով Մադրիդում»:

Ինձ դուր է գալիս այն ամենը, ինչը կոչ է պարունակում: Այս էջերը պարունակում են շատ որոշակի կոչ, որն առնչվում է իմ վերջին՝ «Արատի անհամեստ հմայքը» ֆիլմին. ԴԻՏԵՔ ԱՅՆ: Հենց այդ նպատակով էլ ես դիմեցի ինքնահարցազրույցի միջոցին, թեպետ ինքս ինձ ոչինչ չունեմ հարցնելու և, առավել ևս, պատասխանելու: Մադրիդում հիմա հանրաճանաչ է դարձել «եսասերի ճանապարհորդությունը» ժանրը, և ես չեմ պատրաստվում մնալ ստվերում: Եթե ինչ-որ մեկը պետք է իմ մասին գրի, ապա նախընտրում եմ, որ այդ գրողը լինեմ ես ինքս:

Հարց.- Վերջին շրջանում շատ են խոսում Մադրիդի մասին:

Պատասխան.- Չափից դուրս շատ:

Հարց.- Ուզում ես ասել, որ դրա համար բավարար չափով հիմքեր չկա՞ն:

Պատասխան.- Մադրիդում, անկասկած, ինչ-որ բան կատարվում է: Բայց ահա որն է լուրջ վտանգը. Մադրիդը սկսում է ինքն իրեն ճանաչել: Քաղաքը կորցնում է իր գլխավոր առանձնահատկություններից մեկը: Բոլորս, որ ապրել ենք այդ քաղաքում, երբեք չենք ունեցել արմատներ, մենք չենք ունեցել որևէ զգացողություն այդ վայրի հանդեպ` ի տարբերություն, օրինակ, Բարսելոնի: Ես Մադրիդում ապրում էի այնպես, ինչպես կապրեի ցանկացած այլ վայրում: Ոչ ոքի մտքով չէր անցնում պաշտպանել Մադրիդը. այս քաղաքի հետ, որպես այդպիսին, ոչ ոք իրեն չէր նույնացնում: Այն ամենը, ինչ կատարվում էր, ընկալվում էր որպես հանգամանքների պարզ բերմունք: Իսկ հիմա խոսում են մադրիդյան մշակույթի մասին, այն պաշտպանում են և հակադրում են մյուսներին: Հաճախ է խոսվում (ես ինքս էլ եմ այդ ասում), որ Մադրիդում կան գաղափարներ, և որ այս քաղաքին է ուղղված Եվրոպայի հայացքը: Առաջացել է հպարտության որոշակի զգացում, որ ապրում ես այնտեղ, որտեղ ապրում ես: Բայց դա ոչնչի պետք չէ: Դու դադարում ես զգալ ինքդ քեզ, որպեսզի վերածվես քաղաքի: Դա ինչ-որ առումով նման է նարցիսիստական պատրանքի: Դու` դու ես, և դու բացարձակապես միայնակ ես: Տարբերությունն այն է, թե ինչ են այժմ մեր մասին խոսում մեր ընկերները:

Հարց.- Բայց չէ՞ որ դու այժմ ապրում և աշխատում ես Մադրիդում:

Պատասխան.- Ես ապրում եմ Մադրիդում` չապրելով Մադրիդում:

Հարց.- Ի՞նչ ես կարծում, մեկ այլ վայրում դու կկարողանայի՞ր աշխատել նույնպիսի արագությամբ:

Պատասխան.- Չգիտեմ: Դա կախված է պրոդյուսերներից: Իսկ սա աշխարհում միակ վայրը չէ, որտեղ կան պրոդյուսերներ:

Հարց.- Ինչպե՞ս է քեզ հաջողվում համոզել նրանց, որ զբաղվեն քո ֆիլմերի պրոդյուսերությամբ:

Պատասխան.- Հիպնոսի օգնությամբ: Դա լավագույն միջոցն է: Ինձ թվում է` երիտասարդ ռեժիսորներն այլևս ֆիլմեր չեն նկարահանում, որովհետև հիպնոսի արվեստին չեն տիրապետում: 

Հարց.- Ինչ-որ մեկը քեզ ասե՞լ է, որ քո հորինած հարցազրույցներում դու ավելի հետաքրքիր ես երևում, քան մյուսներում:

Պատասխան.- Միգուցե: Պատճառն այն է, որ ես գործող անձ եմ դառնում լոկ այն ժամանակ, երբ ինքս եմ գրում: Մյուս բոլոր դեպքերում, նույնիսկ այն ժամանակ, երբ իմ առջև նստած է լրագրող, ես շարքային մարդ եմ, ով հոգնում է, խոսակցության ընթացքում կմկմում է և շփոթվում է կողմնակի մարդկանց ներկայությամբ:

Հարց.- Բայց քո կերպարը ագրեսիվ տպավորություն է թողնում:

Պատասխան.- Դա անցած սեզոնում էր: Այժմ` աշուն-ձմեռ սեզոնի ընթացքում, ես ծրագրում եմ ստեղծել հակադիր կերպար` մի խեղճ տղա, ով սիրո կարիք ունի: Դա ավելի մոտ է իրականությանը:

Հարց.- Մեզ հաճախ է հետաքրքրել այն հարցը, թե որն է քո անզուսպ ակտիվության աղբյուրը:

Պատասխան.- Ես մեկ անգամ չէ, որ պատասխանել եմ, թե իմ ակտիվությունը սնուցվում է հուսահատությամբ: Աշխատանքն ինձ հանգստություն չի բերում, ընդհակառակը` բացում է դռները մի նոր դժգոհության առաջ: Այն, ինչ ես անում եմ, ինձ մեծ հաճույք է պատճառում, սակայն ես զուրկ եմ ինքս իմ հանդեպ ներողամտությունից: Երբ ես ավարտում եմ հերթական ֆիլմը, սկավառակը կամ շոուն, ես ինձ զգում եմ շատ ավելի վատ, քան աշխատանքը սկսելուց առաջ էր: Ինձ անհրաժեշտ է լինում շտապ խորասուզվել մի նոր նախագծի մեջ: Ես էլեկտրակայան եմ, որի ներսում միախառնված են ամենատարբեր գաղափարներ, մշակույթների պատառիկներ և հակասական զգացմունքներ: Ամոթը, անվստահությունը և ձեռքերը ծալած նստելու անընդունակությունը նույնպես այդ կայանի բաղկացուցիչներն են:

Հարց.- Եվ որո՞նք են այդ էլեկտրակայանի առաջիկա ծրագրերը:

Պատասխան.- «Ո՞ր մեղքիս համար» դաժան կատակերգությունը տնային տնտեսուհու մասին: Բացի այդ` կցանկանայի բեմադրել Բեթ Դևիսի կենսագրությունը և գլխավոր դերում նկարահանել հենց նրան, նույնիսկ` մանկական տեսարաններում: Կա նաև սեփական վախերից հալումաշ եղող պարանոիկի պատմությունը. նա սարսափում է մետաղի հետ ցանկացած շփումից (այդ իսկ պատճառով չի կարող իրեն պաշտպանել դանակների ու ատրճանակների օգնությամբ) և իր ամբողջ ժամանակն անցկացնում է քենդոյի, ջիու ջիթսուի և ձյուդոյի ակադեմիաներում` դառնալով, փաստորեն, այդ մարտարվեստների գիտակը հանդիսացող միակ եվրոպացին: Ես կցանկանայի, որ այդ դերը խաղար Դևիդ Բոուին:

Հարց.- Ես քեզ համարում էի ավելի իրատես մարդ: Չե՞ս կարծում, որ թե' Դևիսը, թե' Բոուին մեր հասանելիության սահմաններից դուրս են:

Պատասխան.- Լիովին համաձայն եմ: Ես չեմ սիրում երազել, բայց ժամանակ առ ժամանակ դրանից խուսափել չի հաջողվում:

Հարց.- Դու կանանց հետ աշխատելու մեծ մասնագետ ես: Սա քո այն բացառիկ հատկանիշներից է, որ բոլորն են խոստովանում…

Պատասխան.- Նրանց և իմ միջև գոյություն ունի տարօրինակ փոխադարձ զգացմունք: Ես, որպես կանոն, կանանց սրտում արթնացնում եմ մայրական զգացմունքներ, կանայք էլ, որպես կանոն, մայրական զգացմունքներ են արթնացնում իմ մեջ: Ահա թե ինչու ենք մենք նկարահանման հրապարակում այդքան լավ հասկանում միմյանց:

Հարց.- Իսկ հրապարակից դո՞ւրս:

Պատասխան.- Հրապարակից դուրս ես ունեմ մի քանի գաղտնիքներ, որոնցից որոշները կրում են կանացի անուններ: Բայց դեռևս չի հասունացել դրանք բացահայտելու ժամանակը:

Հարց.- Դու միայնակ ես սցենարներ գրում:

Պատասխան.- Ես գրեթե ամեն ինչն եմ միայնակ անում:

Հարց.- Իսկ ո՞ւմ հետ կցանկանայիր գրել:

Պատասխան.- Իմ պահապան հրեշտակի: Բայց մենք դեռևս անծանոթ ենք:

Հարց.- Այնպիսի տպավորություն է, թե ամեն ինչին քմծիծաղով ես վերաբերվում:

Պատասխան.- Ո'չ, միայն հարցազրույցին:

Հարց.- Նույնիսկ այդպե՞ս:

Պատասխան.- Ո'չ: Ես ոչ ոքի չեմ հեգնում: Ես ասում եմ այն, ինչ զգում եմ: Բայց ես շատ ամաչկոտ եմ: Եթե ես, պատասխանելով հարցին, անցնում եմ հեգնանքի կամ երկիմաստության, ուրեմն` դա անում եմ ամոթից:

Հարց.- Ինչո՞վ է պայմանավորված քո հաջողությունը:

Պատասխան.- Առաջին` որովհետև մարդիկ ձանձրանում են, երկրորդ` որովհետև մարդիկ ինձ չեն հասկանում:

Հարց.- Քեզ չի՞ անհանգստացնում այդ չհասկացվածությունը:

Պատասխան.- Ճիշտն ասած` ես ինքս էլ չեմ հասկանում մարդկանց:

Հարց.- Ես տեսել եմ քո ինքնագրերից մի քանիսը և բացահայտել եմ, որ քո մակագրությունները լինում են երկու տեսակ: Առաջինները, այսպես ասած, բարոյական բովանդակությամբ են: Իսկ երկրորդները, որոնք մեծամասնություն են կազմում, մարդկանց կոչ են անում ձգտել վայելքների: Բացատրի'ր, քեզ համար ի՞նչ նշանակություն ունեն մակագրությունները:

Պատասխան.- Կա խորհուրդների և օրինակների մի գիրք, որը կոչվում է «Քրիստոնյա կույս». իմ ինքնագրերում օգտագործվող արտահայտությունների մեծ մասը ես քաղում եմ այդ գրքից: Չնայած գրքույկի հետադիմական բովանդակությանը` ես այդ խորհուրդները համարում եմ հաճելի շարադրված, իսկ ժամանակավրեպությունը դրանց զվարճալի երանգ է հաղորդում: Այդ գիրքը բաղկացած է նմանօրինակ աֆորիզմներից. «Եթե դու հաճույքներ ես գտնում շքեղության և աշխարհի զվարճանքների մեջ, ապա քո գանձը ոչ թե Աստված է, այլ Բաալը», կամ` «Մի' նմանվիր հիմար պատանիներին, ովքեր սիրում են միայն բազմամարդ խնջույքները, որտեղ ի ցույց են դնում իրենց կեղծ զարդարանքները և պարծենում են իրենց անցողիկ գեղեցկությամբ»: Երբ այդ գիրքն իմ ձեռքի տակ չէ, ես սովորաբար գրում եմ մոտավորապես այսպես. «Պետք չէ վախենալ հաճույքներից»: Գրում եմ երևի այն պատճառով, որ կցանկանայի պառկել այդ մարդու հետ: Հաճույքն ինձ համար ոչ թե մարտնչող գաղափարախոսություն է, այլ պարզապես հավերժ չբավարարված ցանկություն: Ես մտածում եմ, որ արժեր կառուցել մի ամբողջ սցենար այդ ինքնագիրների թեմայով: Հայտնի դերասանն իր ուղերձներում թաքցնում է գաղտնագրված վկայություններ սեփական կյանքի մասին: Դերասանին սպանում են: Նրա բարեկամը պատահաբար գտնում է երկու գրություն, որոնք դերասանը շարադրել էր հաջորդաբար: Դա հետաքննության բանալին է: Բարեկամը որոշում է հավաքել դերասանի բոլոր ինքնագրերը և գտնել մարդասպանին: Սա պիտի լինի ամբողջովին հիչքոկյան շնչով նկարահանված ֆիլմ:

Հարց.- Այո', շատ հետաքրքրական է: «Արատի անհամեստ հմայքը» առաջինն է քո երեք ֆիլմերի շարքում, որտեղ ինչ-որ մեկը զոհվում է: «Ո՞ր մեղքիս համար» ֆիլմում ևս կա սպանություն: Քո վերջին պատմվածքում, ինչպես նաև Դևիդ Բոուիի մասնակցությամբ նախագծում, որը վախերի և ինքնապաշտպանության մասին է, նույնպես առկա է մահը: Ի՞նչ է նշանակում մահվան առկայությունը քո վերջին նախագծերում:

Պատասխան.- Ես երբեք չեմ հասկացել մահը. ես գիտեմ, որ այն գոյություն ունի, բայց ոչ մի կերպ չեմ կարողանում համակերպվել դրան: Նախկինում, «Պեպին, Լյուսին, Բոմը» և «Կրքերի լաբիրինթոսը» ֆիլմերում, ես, որ ինքս եմ հորինում իմ պատմությունները, մերժում էի մահը. այն երբևէ չէր երևում: Իսկ հիմա, ընդհակառակը, ես փորձում եմ ցուցադրել այն, որպեսզի ինչ-որ առումով վարժվեմ դրան: Բացի այդ` դա դրամատիկական լավ տարր է: Բայց արի վերադառնանք «Արատի անհամեստ հմայքին»: Մի' մոռացիր, որ այս հարցազրույցը հետապնդում է որոշակի նպատակ:

Հարց.- Այո', թող բոլորը դիտեն այդ ֆիլմը:

Պատասխան.- «Արատի անհամեստ հմայքը» կինոնկարը «Խելահեղ Մաքսը-2»-ի պես մի նախագիծ է, նկատի ունեմ` այնպիսի մի ֆիլմ է, որը ստեղծվել է հանուն փողի ու փառքի:

Հարց.- Իրո՞ք: Ես կարծում էի, թե դու նկարահանում ես հեղինակային կինո:

Պատասխան.- Լավագույն հեղինակային ֆիլմերը ստեղծվել են հենց հանրության համար արված հաշվարկով: Օրինակ բերենք նույն Հիչքոկին:

Հարց.- Բացի փողից ու փառքից` ուրիշ ի՞նչ էիր ակնկալում «Արատի անհամեստ հմայքը» ֆիլմից:

Պատասխան.- Իսկ քո կարծիքով` առաջին երկուսը քի՞չ են:

Հարց.- Ո'չ, բայց ցանկալի է իմանալ` ուրիշ ի՞նչ կա այնտեղ:

Պատասխան.- Երիտասարդությանը շփոթմունքի են մատնել այդ ֆիլմում ներկայացված թեժ հույզերը: «Գոլպես Բաքոսն» արդեն երգել է այդ մասին. «Լիրիկայի համար վատ ժամանակներ են»: Բայց վրա է հասնում մի պահ, երբ զվարճալին դադարում է զվարճացնել: Եվ այդ ժամանակ վերադառնում ես հավերժ թեմաներին, բառերին, որոնք միշտ գրվում են մեծատառով: Որովհետև, ըստ էության, ոչինչ չի փոխվել: Այդ թեմաները չեն փոխվել մարդկության գոյության ողջ ընթացքում. վայելքը, ցավը, ճշմարտությունը, ազատությունը, սերը, մահը… Գլխավորն այն է, որ միշտ գոյություն ունեն այդ թեմաներին անդրադառնալու նոր միջոցներ: «Արատի անհամեստ հմայքն» ընդգծված դրամատիկ և սենտիմենտալ ֆիլմ է: Ես պաշտում եմ ֆանկն ու դիսկոն, գլեմ-ռոքն ու գլիթեր-ռոքը, նույնիսկ` մեղմ փոփը: Բայց ինձ դուր են գալիս նաև բոլերոն և բլյուզը, միլոնգան և նույնիսկ խոտան: Դիվայն և Բամբինո: Օլգա Գիյո և Փրինս: Դևիդ Բոուի և Բիլի Հոլիդեյ: Մեյ Ուեսթ և «Ուրտադո քույրեր»: «Դերիբոս Արյաս» և «Ռոքսի Մյուզիք»: Ես բազմաթիվ մեղեդիների մարդ եմ, դրանցից մեկը «Պեպին, Լյուսին, Բոմն» է, մյուսը` «Արատի անհամեստ հմայքը»:

Հարց.- Զարմանալի է, որ, ստանալով խիստ կրոնական կրթություն (սա քո արտահայտությունն է), դու ստեղծում ես այդքան հմայիչ միանձնուհիներ:

Պատասխան.- Ես չէի ձգտում նկարահանել ռևանշիստական ֆիլմ: Երկար տարիներ հետո ռևանշ վերցնելու համար անհրաժեշտ է ունենալ մեծ հիշողություն և շատ չարություն: Իսկ ես չունեմ ո'չ մեկը, ո'չ մյուսը: Եվ, իրոք, ափսոս է. չէ՞ որ հիշողությունն ու ատելությունը երկու կարևոր ուժեր են: Բայց ես դրանք չունեմ: Ես ապրում եմ հիմա, իսկ «հիմա»-ն պիտի նոր լինի, համենայն դեպս` ինձ համար: Հոգևորականների հետ շփվելու իմ փորձառությունը սարսափելի է, բայց ես ինձ չեմ զգում տուժածի դերում: Շատ ավելի ինքնատիպ քայլ է միանձնուհիների մասին այնպիսի ֆիլմ նկարահանելը, որ այն չստացվի հակակղերական: Կարծում եմ, պատճառն այն է, որ կրոնն ինձ համար այլևս չի հանդիսանում խնդիր: Դա թշնամի չէ, որի հետ ես պարտավոր եմ պայքարել: Ինձ չեն խոցում այն բոլոր անհեթեթությունները, որոնք հռչակում է Հովհաննես Պողոս Երկրորդը: Որքան էլ նա փորձի մեղքը վերածել նորաձև զբաղմունքի, ես չեմ պատրաստվում մեղք գործել, որովհետև մեղքն ամբողջովին վերացել է իմ կյանքից:

Հարց.- Որևէ ծեծված ճշմարտություն ասա հաջողության մասին:

Պատասխան.- Հաջողությունը քո կյանք է բերում ավելի շատ միայնություն և պարանոյա:

Հարց.- Ի՞նչ ես անելու այն ժամանակ, երբ հանդիսատեսը դադարի դիտել քո ֆիլմերը և հաճախել քո համերգներին:

Պատասխան.- Ինչպես և բոլոր սիրային կապերը, հանդիսատեսի հետ ունեցած իմ կապն էլ կանցնի բազմաթիվ փուլերով` բարեհաճությունից մինչև մոռացություն: Երբ ես այլևս պետք չեմ լինի հանդիսատեսին, ես հանրության համար կերգեմ Բամբինոյի երգը` հետևյալ խոսքերով. «Երբ քեզ բոլորը չսիրեն, երբ քեզ բոլորը մոռանան, դու կվերադառնաս դեպի այն ճանապարհը, որից հեռացել էիր: Հոգիդ պատառ-պատառ անելով` անպայման կվերադառնաս, որպեսզի իմ ափերում գտնես հավատի ու ջերմության մի կաթիլ: Երբ հպարտությունը և ուժը հերիքեն ճիշտ այնքան, որքան որ պետք է վերադառնալու համար, և մեծամիտ աչքերի հայացքում պակասի կրակը, դու կգտնես անժամկետ սերն ու բաց գիրկը այն ճանապարհի եզրին, որտեղ թողել էիր ինձ»: