Աննա Մանիանի. Ամենաիտալական կինը

«Իմ յուրաքանչյուր խորշոմն իմ կյանքն է։ Ես երբեք չեմ հրաժարվի իմ ոչ մի խորշոմից, քանի որ դրանք ինձ համար չափից դուրս թանկ են»։ Աննա Մանիանի

Անդրադառնալով դասական իտալական կինեմատոգրաֆին և ընդհանրապես համաշխարհային կինոարվեստին՝ անհնար է առաջին հերթին չհիշատակել այն վառ ու փոթորկոտ երևույթը, որը ամբողջ աշխարհը ճանաչում է որպես Աննա Մանիանի: Լսելով այս հանճարեղ դերասանուհու անունը՝ միանգամից պատկերացնում ես կոնտրաստային, բազմամշակույթ Իտալիան՝ իր բոլոր հարստություններով ու թերություններով, իտալական ավանդույթները, զգացմունքային, անմիջական կերպարները և, իհարկե, Իտալիայի սիրտը՝ մայրաքաղաք Հռոմը: Եվ այդ ամենը՝ կինոյում: Հենց սա էր մատուցում Աննա Մանիանին իր տառապած դեմքով, կեղծիքից զուրկ անբռնազբոս էությամբ, բարձրամակարդակ դերասանական խաղով... Իրոք, ինչպես Ֆելինին է ասել, Հռոմը հենց նա էր՝ Մանիանին: Իր առանձնահատուկ կերպարի և կինոյում խաղացած դերերի շնորհիվ նա դարձավ Հռոմի բացահայտ խորհրդանիշներից մեկը և պատմության մեջ ու մարդկանց հիշողություններում մնաց որպես իսկական իտալական կնոջ, իտալուհի մոր վառ օրինակ: 

Նա եղել է իտալական նեոռեալիզմի մուսան՝ աշխատելով համաշխարհային կինոյի ամենահայտնի ռեժիսորների հետ՝ Ռոսելինիից մինչև Պազոլինի... Համագործակցում էր նաև ամերիկյան կինոգործիչների հետ: Նա առաջին իտալացի դերասանուհին էր, ով «Օսկար» մրցանակի արժանացավ «Դաջված վարդը» ֆիլմում իր դերի համար: Ի դեպ, պիեսի հեղինակը՝ դրամատուրգ Թենեսի Ուիլյամսը, հենց Մանիանիի համար էր գրել այդ պիեսը, որի հիման վրա նկարահանվել էր ֆիլմը: Իտալացիները նրան կոչում էին Նանարելա, սակայն նա աշխարհին հայտնի է նախևառաջ որպես Մամա Ռոմա։ 

Աննա Մանիանին ծնվել է 1908թ-ի մարտի 7-ին Հռոմում: Վարկած կար, թե նա իրականում ծնվել էր Ալեքսանդրիայում, և նրա հայրը եգիպտացի էր, իսկ մայրը՝ իտալացի: Սակայն ինքը՝ Աննան, միշտ բոլոր հարցազրույցներում շեշտել է, որ ծնվել է Հռոմում և հորը երբեք չի ճանաչել: Նրա մայրը՝ Մարինա Մանիանին, աշխատում էր որպես դերձակ: Աղջկա ծնվելուց հետո նա ամուսնացել էր մի ավստրիացու հետ և մեկնել Եգիպտոս: Երևի այդ պատճառով էին ոմանք պնդում, թե, իբր, Աննայի հայրը եգիպտացի է, մինչդեռ Աննան երբեք չի իմացել, թե ով է իր կենսաբանական հայրը: Աղջկան իր խնամքի տակ է վերցնում տատիկը։ Այդ ընտանիքում էին նաև Աննայի հինգ մորաքույրները՝ Դորան, Մարիան, Ռինան, Օլգան և Իտալիան: Միակ տղամարդն ընտանիքում նրա մորեղբայրն էր: Աննան շատ զգայուն և նյարդային երեխա էր: Ընտանիքն ապրում էր ծանր պայմաններում, Իտալիայի մայրաքաղաքի աղքատ ու մութ թաղամասերից մեկում: Թերևս, հենց այստեղ էլ ձևավորվել է ապագա դերասանուհու՝ ազգային հերոսուհու գծերով օժտված կերպարը, որն արդարություն և լավ կյանք է փնտրում հասարակության մեջ: 

Երբ Աննան ինը տարեկան էր, տատը թոռնուհուն բերում է միանձնուհիների ֆրանսիական քոլեջ, որտեղ, սակայն, աղջիկը երկար չի մնում՝ ընդամենը մի քանի ամիս, իսկ հետո նրան տուն են վերադարձնում: Այնուհետև Աննան դաշնամուր նվագել է սովորում և իր երաժշտական ուսումը շարունակում է մինչև երկրորդ միջնակարգ դպրոց ընդունվելը: Այդ նույն ժամանակ նա մեկնում է Ալեքսանդրիա՝ մորը տեսակցության, բայց ամեն ինչ այնքան էլ հաջող չի ընթանում մոր և դստեր հարաբերություններում: Վերադառնալով՝ Աննան որոշում է թողնել երաժշտական ուսումը և այլ ճանապարհ ընտրել։ 

1927թ-ին Աննային առանց քննությունների ընդունեցին Էլեոնորա Դուզեի հռոմեական դրամատիկական արվեստի ակադեմիա: Նա սկսեց հաճախել Սիլվիո Դ'Ամիկոյի դերասանական դասընթացներին: Հայտնի է, որ Աննան լավ էր սովորում, և ակադեմիան ավարտելուց հետո նրան ընդունեցին Նիկոդեմի-Վերգանի-Չիմարա դերասանական խմբակ: Հենց այստեղ էլ ամենամանր, էպիզոդիկ դերերից սկիզբ առավ նրա դերասանական կարիերան: 1928թ-ին թատերական խումբը պետք է Արգենտինա մեկներ, սակայն այդ տարին անհաջող էր Աննայի համար: Ավտովթարի զոհ դարձավ տաղանդավոր դաշնակահար Կառլո Ձեկկին, ում հետ Աննան պատրաստվում էր ամուսնանալ: Խմբակը լուծարվեց: Այդ տարի վախճանվեց նաև Աննայի տատիկը, ով մեծացրել էր նրան։

Աննան ընդունվեց իր ռևյուներով հայտնի դարձած Անտոնիո Գանդուզիոյի դերասանական խումբ: Վերջինս նրա համար մուտք բացեց դեպի կինոյի աշխարհ: Իր առաջին էպիզոդիկ դերը Աննան խաղում է 1934թ-ին՝ «Կույրը Սորենտոյից» ֆիլմում: 1935թ-ի հոկտեմբերի 3-ին տեղի է ունենում Աննայի հարսանիքը: Նա ամուսնանում է իտալացի ռեժիսոր Գոֆրեդո Ալեսանդրինիի հետ: Ամուսնության սկզբնական շրջանը երջանիկ էր: Աննան նույնիսկ չէր փորձում աշխուժորեն զբաղվել իր կարիերայով, քանի որ հաճույք էր ստանում ընտանեկան կյանքից: Բայց հետո Ալեսանդրինին հրապուրվում է այլ կնոջով: Աննայի միակ մխիթարությունը դառնում է աշխատանքը: Դերասան Մասիմո Սերատոյի հետ ունեցած սիրավեպի արդյունքում ծնվում է նրա որդին։ 

Առայժմ Աննային բաժին էին հասնում միայն էպիզոդիկ դերեր: Հարկ է նշել, որ Մանիանին, իհարկե, գեղեցկուհի չէր: Եվ տեսախցիկը նույնպես նրա օգտին չէր «խոսում»: «Իշխանուհի Տարականովան» (1938թ) ֆիլմի ռեժիսոր Ֆյոդոր Օցեպը բողոքում էր․ «Ո՛չ, այսպիսի դեմքով դու կինոդերասանուհի չես դառնա: Միայն քթի՛դ նայիր: Լույսն էլ դեմքիդ չի նստում, դու ամբողջովին ծռմռվա՛ծ ես, անհամաչա՛փ ես»: Մի քանի տարի անց Օցեպը մահացավ և այդպես էլ չիմացավ, թե որքան էր սխալվում: Նրա մտքով էլ չէր անցնում, որ «անճոռնի» Մանիանին ոչ միայն կինոդերասանուհի, այլ համաշխարհային կինեմատոգրաֆի աստղ է դառնալու: Աննան չէր հուսահատվում, որովհետև սիրում էր կինոն: Նա շատ արտահայտիչ էր, բարձրախոս, շատ լուրջ և հստակ՝ իսկական հռոմեացի կին: 

Հանդիսատեսի շրջանում Աննան իսկական հաջողության հասավ այն ժամանակ, երբ խաղում էր Անտոնիո Գանդուզիոյի թատերական խմբում՝ հայտնի կատակերգակ դերասան Տոտոյի հետ միասին: 1944թ-ին Մանիանին և Տոտոն խաղում էին նոր ռևյուում: Երբ ամերիկացիները մտան Հռոմ, Մանիանին երգիծական քառյակներ էր երգում: Այդ պարոդիաներն ամբողջովին հիմնված էին դերասանուհու հումորային տաղանդի և վարպետորեն արվող իմպրովիզների վրա: Հանդիսատեսը փառաբանում էր նրան: Այդպիսով, իրականացավ Աննայի երազանքը, նա դարձավ իտալացիների սիրելին, նրան սկսեցին Նանարելա անվանել:

Օրերից մի օր Մանիանիին այցելեց մի գեղեցկադեմ երիտասարդ տղամարդ: Նրա անունն էր Ռոբերտո Ռոսելինի: Երիտասարդ ռեժիսորը պատրաստվում էր նկարահանել իր կարիերայի ամենագլխավոր ֆիլմը՝ «Հռոմը բաց քաղաք է» (1945թ): Մանիանիին նա առաջարկեց գլխավոր դերերից մեկը: Հենց նկարահանումների ընթացքում նրանց միջև սկսվեցին սիրային հարաբերություններ, որոնց, սակայն, հետագայում վիճակված էր դարձյալ անկում ապրել, թեպետ Ռոսելինիի հետ ընկերական կապը Մանիանին պահպանեց մինչև իր կյանքի վերջ: Դերասանուհու բոլոր սիրային կապերն էլ, ի վերջո, խզվում էին: Արժանանալով Կաննի կինոփառատոնի գլխավոր՝ «Ոսկե արմավենի» մրցանակին՝ «Հռոմը բաց քաղաք է» ֆիլմը փառք ձեռք բերեց ամբողջ աշխարհում և դարձավ իտալական նեոռեալիզմի սկզբնաքարը: Իսկ Ռոսելինիին սկսեցին կոչել «նեոռեալիզմի հայր»: Մանիանին նույնպես այդ նոր ուղղության խորհրդանիշը դարձավ: 

Ֆիլմի գործողությունները տեղի են ունենում 1944թ-ին Հռոմում: Ներկայացված են ֆաշիստների կողմից Հռոմի բռնազավթման վերջին օրերը: Գլխավոր հերոսները հակաֆաշիստական դիմադրության իտալացի մասնակիցներն են: Աննան խաղում է Պինայի դերը, ով աշխատավոր Ֆրանչեսկոյի հարսնացուն է և երեխա է սպասում նրանից: Ֆրանչեսկոն իր հերթին գաղտնի պարտիզան է և իր համախոհ ընկերներին Պինայի մոտ է թաքցնում: Պինայի և Ֆրանչեսկոյի ամուսնությունը պետք է օրինական ճանաչի հոգևորական դոն Պիետրոն: Վերջինս նույնպես թաքուն փորձում է օգնել պարտիզաններին իրենց հակաֆաշիստական պայքարում, բայց նրա հիմնական զբաղմունքը որբ երեխաներին խնամելն ու կրթելն է: Իր վերջին տեսարանում Պինան վազում է բեռնատարի ետևից, որով ֆաշիստները մյուս ձերբակալվածների հետ տանում են նաև Ֆրանչեսկոյին: Կրակ է արձակվում և Պինային գնդակահարում են: Այդ տեսարանում Մանիանին պետք է ռեալիստորեն ընկներ գետնին: Ֆիլմի սցենարիստներից մեկը՝ Սերջիո Ամիդեին, առաջարկեց Ռոսելինիին՝ Աննայի ոտքերից պարան կապել, բայց վերջինս վստահեցրեց․ «Մի՛ անհանգստացեք, ես շատ լավ կընկնեմ, կտեսնե՛ք, դուք երջանիկ կլինեք»: Այս տեսարանը համաշխարհային կինոյի դասական նմուշ է դառնում: 

Միայն Ռոբերտոն և Աննան գիտեին, որ գնդակահարության տեսարանը կարող էր և չնկարահանվել: Մեկ օր առաջ Աննան զանգահարել և ռեժիսորին հիվանդանոց էր կանչել: Պարզվել էր, որ դերասանուհու երկու տարեկան որդի Լուկան պոլիոմիելիտով է հիվանդ, և նրա ոտքերը չեն աշխատում: Աննան հստակ որոշել էր՝ թողնել աշխատանքը և որդուն խնամել: Ռոսելինին ահավոր շփոթված էր․ որտեղի՞ց գտնի իտալացի մոր և կնոջ ավելի լավ կերպար, քան Մանիանին էր: Հաջորդ օրը Աննան նկարահանման հրապարակ եկավ և ասաց Ռոբերտոյին․ «Ինձ գումար է հարկավոր, մե՛ծ գումար, ես պետք է նրա համար ոտքեր գնեմ, դու հասկանո՞ւմ ես»: Գնդակահարության տեսարանում Աննան այնպես ուժգին նետվեց գետնին, որ լրջորեն վնասեց ծնկները: «Երբ նա խաղում էր, մոռանում էր ամեն ինչի մասին, և դրանում էր նրա անհավանական ուժը»,- ասում էր Ռոսելինին: Հնարավոր չէր առանց ցավի հետևել դերասանուհու դեմքի մտահոգ արտահայտությանը: Դա նրա սեփական ցավն էր, որ զգում էր որդու պատճառով: 

«Հռոմը բաց քաղաք է» ֆիլմը ֆենոմենալ հաջողություն ունեցավ հանդիսատեսի շրջանում, իսկ Աննան դասվեց համաշխարհային աստղերի շարքը: Սկսած այս գլուխգործոցից մինչև Վիսկոնտիի մյուս գլուխգործոցը՝ «Ամենագեղեցիկը», Մանիանիի կարիերան վերելք է ապրում: Վեց տարվա ընթացքում նա հանդես է գալիս տասնհինգ ֆիլմում՝ հասնելով վարպետության բարձունքների և գեղարվեստական հասունության:

1948թ-ին Ռոսելինին նրան նկարահանում է իր «Սեր»՝ երկու մասից կազմված ֆիլմում: Առաջին մասը Ժան Կոկտոյի «Ձայն մարդկայինն» էր: Աննան շուրջ երեսունհինգ րոպե գտնվում է մի սենյակում և հեռախոսով իր հուզական փոխհարաբերություններն է պարզաբանում սիրելիի հետ: Ամբողջը միայն փայլուն դերասանական խաղ է: Երկրորդ մասի տիտրերում ռեժիսորն իր անունից գրում է․ «Այս ֆիլմը հարգանքի տուրք է Աննա Մանիանիի արվեստին»: Այստեղ նա միամիտ գեղջկուհու դերում է, ով հղիանում է մի պատահական թափառականից՝ կարծելով, թե դա սուրբ Հովսեփն է: Ի դեպ, թափառականի դերը խաղում է մեծն Ֆեդերիկո Ֆելինին: Սա նրանց առաջին համատեղ աշխատանքն էր, և միայն իր կյանքի վերջում Մանիանին էպիզոդիկ դերով հանդես եկավ Ֆելինիի «Հռոմ» (1972թ) ֆիլմում: Ֆելինին հետևյալ կերպ էր պատմում դերասանուհու մասին․ «Աննային առաջին անգամ հանդիպելիս բոլորն անակնկալի են գալիս: Նա շատ մռայլ է և անառիկ: Սկզբում ինձ թվում էր, թե Աննան միտումնավոր է փորձում բարդացնել այլոց կյանքը: Նրա հետ հասկանալի չէր, թե ինչպես պետք է քեզ պահես: Ես երկար ժամանակ վախենում էի նրանից: Երբեք չէի կարող կանխատեսել նրա արձագանքը, միշտ մի հանկարծահաս բանի էի սպասում»: 

1948թ-ին Ռոբերտո Ռոսելինին նամակ է ստանում հոլիվուդյան հանրաճանաչ դերասանուհի Ինգրիդ Բերգմանից, ով նրան հայտնում էր, թե մեծ հաճույքով կցանկանար համագործակցել նրա հետ, այցելել Իտալիա և նկարահանվել նրա ֆիլմերում: 1950թ-ին Ռոսելինին նկարահանում է իր «Ստրոմբոլի, Աստծո երկիր» կինոնկարը, որտեղ, ըստ նախնական որոշման, գլխավոր դերում պետք է հանդես գար Մանիանին, սակայն Ռոսելինին հրավիրում է Բերգմանին: Նկարահանումների ընթացքում սկիզբ է առնում նրանց մեծ սերը, և այդ նորությունը վերածվում է սկանդալային աղմուկի: Բերգմանը լքում է իր ընտանիքը, իսկ Ռոսելինին՝ Աննային: Այդ մասին մի քանի ամիս շարունակ թերթերում գրում էին ինչպես իտալացիները, այնպես էլ ամերիկացիները: Այդուհանդերձ, Աննան և Ռոբերտոն մտերիմ մնացին մինչև վերջ:

1951թ-ին Մանիանին գլխավոր դեր է ստանում իր վաղեմի ընկերոջ՝ Լուկինո Վիսկոնտիի «Ամենագեղեցիկը» ֆիլմում: Դեռևս 1943թ-ին Վիսկոնտին ցանկանում էր իր առաջին՝ «Մոլուցք» ֆիլմում Ջովաննայի դերում նկարահանել Աննային, բայց դերասանուհու հղիության պատճառով ուրիշ դերակատարուհի ընտրեց: Նրանք դեռ պատերազմից առաջ էին ընկերացել: Վիսկոնտին կոմունիստական գաղափարների հետևորդ էր և օժանդակում էր հակաֆաշիստական դիմադրությանը: Հայտնի է, որ պատերազմի ավարտին Աննան իր բնակարանում էր թաքցնում Վիսկոնտիին, երբ վերջինիս որոնում էին ֆաշիստները, թեպետ հենց իր՝ Աննայի խոսքերով, շատ էր վախենում բռնվելուց: 

«Ամենագեղեցիկը» ֆիլմն իսկական բենեֆիս է դառնում դերասանուհու համար: Այս ֆիլմում Մանիանին դարձյալ սովորական կնոջ կերպարում է, ով ամեն կերպ փորձում է իր մանկահասակ աղջկա համար դեր ստանալ հայտնի ռեժիսորի կինոնկարում: Բախվելով անարդարության տարբեր դրսևորումների՝ գլխավոր հերոսուհին չի հուսահատվում, սակայն հետո հրաժարվում է իր երեխային դերասանուհի դարձնելու մտադրությունից, երբ տեսնում է պրոդյուսերների և կինոարտադրողների իրական դեմքը: Երբ վերջիններս գալիս են նրա մոտ, որպեսզի պայմանագիր ստորագրեն, մայրը հրաժարվում է ստորագրել, քանի որ չի ցանկանում իր աղջկան վստահել մի ոլորտի, որտեղ նրան կնսեմացնեն ու կփչացնեն: Միայն Մանիանին իր ողբերգական ու կատակերգական ուրույն դերասանական տաղանդով կարող էր արտահայտել այն տարբեր արժեքները, որոնք ներդրված էին Մադալենա Չեկոնիի կերպարում: Ըստ ռեժիսորի՝ Մադալենան հենց ինքն էր՝ Աննա Մանիանին: Վիսկոնտին պատմում է․ «Մենք շատ մտերիմ էինք, հարգում էինք միմյանց։ Այդ իսկ  պատճառով մեր հարաբերություններն, ընդհանուր առմամբ,  բարեհաջող էին կառուցվում, չնայած Աննային առանձնահատուկ մոտեցում էր հարկավոր: Չէ՞ որ նա այնպիսին չէր, ինչպիսին մյուս դերասանուհիներն էին: Առաջին հերթին պետք էր անել այն, ինչի հետ ոչ մի ռեժիսոր չէր ցանկանում համակերպվել՝ ընդունել նրա առաջարկները: Փորձերի ժամանակ նա գրեթե ամեն րոպե մի նոր միտք էր հղանում: Հարկավոր էր կամ ընդունել, կամ էլ մերժել, իսկ եթե ընդունեցիր, թույլ տուր նրան զարգացնել այդ միտքը: Նա շատ հարուստ երևակայություն ուներ, երևի ոչ մի դերասանուհի նրա հետ դրանում չի համեմատվի»:

Այնուհետև Վիսկոնտին Մանիանիին նկարահանեց «Մենք՝ կանայք» կինոալմանախի նովելներից մեկում: Կատակերգական նովելում դերասանուհին ինքն իրեն է մարմնավորում: Նա երթևեկում է տաքսիով, իր փոքրիկ շան հետ, և վերջում վարորդն ասում է, թե նա պետք է վճարի նաև շան համար: Մանիանին վրդովված է և իրավիճակը պարզելու համար ոստիկանություն է գնում: Վերջիվերջո, ամեն ինչ ծիծաղով ու հումորով է ավարտվում: Մանիանին էլ իր արտահայտիչ երգն է երգում բեմում, իտալական հանդիսատեսի համար: Այս նովելը՝ որպես ուրախ Հռոմի խորհրդանիշ, իր իրարանցումով և աղմուկով, ավանդական «իտալական խառնվածքով» անմոռաց մնաց մարդկանց սրտերում: Ասում են, թե դերասանուհու և Վիսկոնտիի հարաբերությունները փչացան 1956թ-ին, երբ Վիսկոնտին Վենետիկի կինոփառատոնի հանձնաժողովի նախագահն էր: «Լավագույն դերասանուհի» անվանակարգում մրցանակը հանձնեցին Մարիա Շելլին, իսկ Աննան վիրավորվեց։ 

Աննան հեշտ բնավորություն չուներ: Դա շատ անգամ էր արտահայտվում: Օրինակ՝ 1954թ-ի հունվարին Նուովո թատրոնում նա խաղում էր մի ռևյուում: Թատրոնը լիքն էր: Ժողովրդին ռևյուն դուր չեկավ, ներկայացումը սառն էր ընթանում: Եվ ամենավերջում իրավիճակի հետ չհամակերպված Մանիանին արագ մոտեցավ բեմին և սկսեց շատ բարձր ու ռիթմիկ ծափ տալ: Հանդիսականները միացան նրան, և ամեն ինչ ավարտվեց ծափողջույններով: Այդ ժամանակ Մանիանին գոհունակությամբ լքեց բեմը:

50-ականների սկզբում Աննան արդեն ավելի քիչ էր դերեր ստանում: Բայց այդ տարիներին նա հրավեր ստացավ Հոլիվուդից: Ամերիկացի նշանավոր դրամատուրգ Թենեսի Ուիլյամսը հատուկ Մանիանիի համար գրել էր «Դաջված վարդը» պիեսը: Այդ ժամանակ Աննան հրաժարվեց Բրոդվեյի բեմ դուրս գալ, քանի որ, իր կարծիքով, այնքան էլ լավ չէր տիրապետում անգլերենին: Բայց 1955թ-ին նա համաձայնեց նկարահանվել ռեժիսոր Դենիել Մաննի «Դաջված վարդը» ֆիլմում: Այս անգամ Ուիլյամսը սցենարը հատուկ պատրաստել էր երկու տարբերակով՝ անգլերենով և իտալերենով, որպեսզի Մանիանին գոհ մնա: Դերասանուհու խաղընկերն էր հանրահայտ Բերտ Լանկաստերը, ում մասին այդքան երազում էր Մադալենան «Ամենագեղեցիկը» ֆիլմում: Եվ քանի որ Մադալենան հենց Աննան էր, հիմա արդեն կարելի էր ասել, որ նրա երազանքն իրականություն էր դարձել։ Լանկաստերի հետ նրանք մեծ էկրանին հիանալի պատկերեցին երկու հասուն մարդկանց միջև ծնված զգացմունքը: Լանկաստերն ասում էր, որ Աննան լավագույն դերասանուհին է, ում հետ ինքը երբևիցե բախտ է ունեցել խաղալու։  

Այս աշխատանքը Մանիանիին պարգևեց «Օսկար»՝ կանացի լավագույն դերակատարման համար: Նա ոչ միայն առաջին իտալացի դերասանուհին էր, ով «Օսկար» ստացավ, այլ առհասարակ առաջին օտարալեզու դերասանուհին էր, ում այդ բախտը վիճակվեց: Արարողությանը Աննան չկարողացավ ներկա լինել, քանի որ վախենում էր ինքնաթիռով թռչելուց, իսկ նավով չէր հասցնի: Նա պատմում էր, որ իրեն զանգահարել են առավոտյան ժամը հինգին, և ինքը սկզբում կարծել է, թե մարդիկ պարզապես կատակում են ու խնդրել է, որ իրեն թողնեն հանգիստ քնի: Իտալացի երկրպագուները, ցանկանալով տոն պարգևել դերասանուհուն, պատրաստում են մրցանակի մեծ պատճենը։ 

Մանիանիի կարիերան Հոլիվուդում շարունակվում է, բայց՝ ոչ երկար: Նա նկարահանվում է Ջորջ Կյուկորի «Վայրի քամի» (1957թ) և Սիդնի Լյումետի «Փախստականների տեսակը» (1960թ, դարձյալ Թենեսի Ուիլյամսի սցենարով) ֆիլմերում: Իր խաղընկերներ Էնթոնի Քուինի և Մառլոն Բրանդոյի հետ նա հետագայում էլ պահպանում է ընկերական հարաբերությունները: Վերադառնալով Հռոմ՝ Աննան սկսում է ավելի պասիվ կյանք վարել: Դերեր արդեն չէին առաջարկում, նա մենության մեջ էր: Ճիշտ է՝ շրջապատում չկար նրա պես աշխույժ ու սրամիտ մարդ, բայց նա նախընտրում էր իր ժամանակը հիմնականում անցկացնել տանը՝ իր բազմաթիվ շների ու կատուների հետ: Գիշերները նա սիրում էր թափառել Հռոմի փողոցներում և կերակրել անօթևան կենդանիներին: Հետագա մի քանի ֆիլմերը, որոնցում նա մասնակցություն ունեցավ, ընդհանրապես հաջողության չարժանացան։

1962թ-ին Մանիանին խաղում է իր ամենավառ ու հիշարժան դերերից մեկը՝ Պիեռ Պաոլո Պազոլինիի «Մամա Ռոմա» ֆիլմում: Պազոլինին պաշտում էր Մանիանիին և նրան համարում էր նեոռեալիզմի մեծ դերասանուհի: Մամա Ռոմայի կերպարը ստեղծելիս Պազոլինին միայն նրան էր պատկերացնում այդ դերում: Մանիանին հեշտությամբ համաձայնեց այդ դերը խաղալ փոքր հոնորարով, քանի որ իր հերթին շատ էր ուզում նկարահանվել Պազոլինիի մոտ: Մամա Ռոման նախկին մարմնավաճառ է, ով պատանի որդի ունի: Փորձելով ամբողջովին խաչ քաշել իր նախկին կյանքի վրա՝ նա որդու հետ տեղափոխվում է Հռոմ, որտեղ ամեն գնով փորձում է դասավորել որդու ապագա կյանքը, որպեսզի նա աղքատություն չտեսնի և ոչնչի կարիք չզգա: Ռոման շուկայում է աշխատում, նրան շատերը գիտեն և հարգում են: Սակայն հետո ամեն ինչ այլ կերպ է ընթանում: Որդին վատ շրջապատ է ընկնում, նրա համար գլխավոր արժեքը դառնում է գումարը: Մամա Ռոման ստիպված դարձյալ անցնում է իր հին գործին՝ մարմնավաճառությանը: Իմանալով այդ մասին և լինելով իր ավագ ընկերների ազդեցության տակ՝ որդին գողություն է անում, ինչի հետևանքով նրան ձերբակալում են, և նա մահանում է բանտում: Մայրն այլևս իմաստ չի տեսնում իր կյանքի մեջ: Հետաքրքիր է ամենավերջին տեսարանը, երբ Մանիանին իր տառապած հայացքով նայում է այդպես էլ չնվաճված Հռոմին: 

Այս ֆիլմը լավ ընդունեցին Վենետիկում, և այսօր այն դասական գործ է համարվում, մինչդեռ ժամանակին ֆիլմը սառնությամբ դիմավորեց սովորական հանդիսատեսը, իսկ գրաքննիչները ֆիլմում հնչող հայհոյանքների և կոպիտ արտահայտությունների պատճառով հեղինակներին մեղադրեցին անբարոյականության համար: Գործը նույնիսկ դատարան հասավ (ինչպես դա հաճախ էր պատահում Պազոլինիի դեպքում), բայց վերջում բոլոր մեղադրանքները հանվեցին:

Հետո Մանիանին վերադարձավ թատրոն: Ֆրանկո Ձեֆիրելլին նրան առաջարկեց հանդես գալ Ջովանի Վերգայի «Գայլուհին» ներկայացման գլխավոր դերում։ Աննան հյուրախաղերով հանդես էր գալիս տարբեր երկրներում: Թատրոնը նրան վերադարձրեց հավատը սեփական ուժերի նկատմամբ: Հռոմում նրան բոլորը ճանաչում և սիրում էին՝ որպես ազգային արժեք: Բոլորը ճանաչում էին նաև նրա որդուն՝ Լուկային՝ գեղեցկադեմ և մռայլ պատանուն, ով հենակներով էր շարժվում: Բոլորին ծանոթ էր նրանց տունը՝ հին իշխանական Ալտիերի դղյակը: Կյանքի վերջում Մանիանին լավ կարողություն էր կուտակել, որպեսզի իր համար անհոգ ծերություն ապահովի: Նա բնակարաններ ուներ Հռոմի տարբեր թաղամասերում և դրանք վարձով էր տալիս, նաև խաղում էր բորսայում։ 

Վաթսունհինգ տարեկան հասակում նրա մոտ հայտնաբերվեց չարորակ ուռուցք։ Նա անհաջող վիրահատվեց Հռոմի հիվանդանոցներից մեկում: Աննայի վերջին ֆիլմերից էր «Գոհաբանության տարին էր, 1870» դրաման: Ֆիլմում նրա խաղընկերն էր Մարչելո Մաստրոյանին: Վերջինս խոստովանում էր, որ ցնցված է դերասանուհու տաղանդով և ստեղծագործական անկեղծությամբ: Այս ֆիլմը ցուցադրվեց Մանիանիի մահից հետո: Ռոսելինին մինչև վերջ մնաց Աննայի անկողնու մոտ և կարգադրեց հուղարկավորել նրան Ռոսելինիների ընտանեկան գերեզմանոցում: Աննա Մանիանին իր մահկանացուն կնքեց 1973թ-ի սեպտեմբերի 26-ին: Նրա հուղարկավորության օրը հայտարարվեց ոչ աշխատանքային: Հռոմի ժողովուրդը դուրս էր եկել փողոց: Երբ մարմինը տանում էին, անհամար մարդիկ անվերջ ծափահարում էին հանճարեղ դերասանուհուն: Ժողովուրդը հրաժեշտ էր տալիս իր սիրելիին: Նա հավերժ մնաց Իտալիայի և Հռոմ քաղաքի խորհրդանիշներից մեկը: Ֆելինին նրան ասում էր․ «Դու հենց ինքը՝ Հռոմն ես․ քո էությունը մայրական է, սգավոր, առասպելական, կործանիչ․․․»:

Հովհաննես Վարդումյան