2017թ-ին Գրականության նոբելյան մրցանակը հանձնվեց բրիտանաբնակ ճապոնացի գրող Կաձուո Իսիգուրոյին։
Կաձուոյի ստեղծագործությունների հիմնական առանձնահատկությունը, թերևս, այն է, որ անկախ այն փաստից, թե երբ կամ որտեղ են տեղի ունենում վեպի իրադարձությունները (ընդ որում՝ դրանք կարող են լինել տարբեր ժանրերի գործեր՝ դիստոպիաներ, գիտաֆանտաստիկ վեպեր, միջնադարյան լեգենդներ, բրիտանական դասական վեպի վառ օրինակներ), հիմքում դրանք բոլորը համամարդկային են և շո-շափում են այնպիսի խնդիրներ, որոնք ժամանակի քննությանը չեն ենթարկվում: Օրինակ՝ նրա «Օրվա մնացորդը», որն անվանում են երբևէ գրված ամենաբրիտանական վեպերից մեկը, իսկ գործողությունները տեղի են ունենում 20-րդ դարի կեսերին, պատմում է չարտահայտված զգացմունքի և կորսված հնարավորության մասին։ Նրա վերջին գործը՝ «Թաղված հսկան», որը դրական գնահատականներ է ստացել The New York Times, Mail of Sunday պարբերականների էջերում, իսկ Նիլ Գեյմանն ու Դևիդ Միթչելը, խոսելով վեպի բացառիկության մասին, այն դասել են Իսիգուրոյի՝ իրենց ամենասիրելի ստեղծագործությունների շարքը, ներելու կարևորության մասին է, մինչդեռ իրադարձությունների թատերաբեմ է հանդիսանում վաղ միջնադարյան Բրիտանիան, երբ դեռևս պատերազմում էին բրիտերն ու սաքսերը:

Կաձուոյի ստեղծագործություններն ավելի լավ ընկալելու համար հարկավոր է փոքր-ինչ պատկերացում ունենալ նրա անցյալի, հիշողությունների և փորձի մասին: Կարելի է ենթադրել, որ այդպես է կարծում նաև նա, քանի որ իր Նոբելյան ճառում պատմում է իր մանկության ու երիտասարդության մասին, ինչից էլ մենք կարող ենք կռահել, թե ինչպիսի ազդեցություն է ունեցել անցյալը նրա ստեղծագործական ճանապարհի վրա: Օրինակ՝ 1980-ական թթ-ին նա եղել է սոցիալական աշխատող և օգնել անտուններին. այս շրջանը Կաձուոն նկարագրում է որպես իր իդեալիստական գաղափարների և ցավագին հիասթափությունների շրջան: Գուցեև հենց այս փորձն է նրան օգնել կերտելու Քեթիի կերպարը, ով մի քանի տարի հոգ է տանում օրգաններ փոխներարկող դոնորների մասին: Իր ճառում գրողը խոսում է նաև հիշողության մասին՝ շեշտելով, որ առաջին անգամ հիշողության կարևորության խնդրին բախվել է այն ժամանակ, երբ այցելել է գերմանական համակենտրոնացման ճամբարներից մեկը: Այնտեղ բանավեճ է սկսվել, թե, արդյոք, ճի՞շտ է մարդկային ամոթի այս կոթողները վերացնելը, թե՞ դրանք պետք է մնան և հիշեցնեն դժոխային ոճրագործությունների մասին: Եթե Գյունտեր Գրասի «Ծովախեցգետնի հետագիծը» վեպում հերոսները, մոռացության մատնելով անցյալը, թույլ են տալիս երիտասարդ սերնդին կրկնել հին սխալները, ապա Կաձուոն կողմ է հիշելուն:

Վերադառնալով «Ինձ երբեք բաց չթողնես» վեպին, որի գրական տարբերակն ու էկրանավորումը միմյանցից գրեթե չեն տարբերվում, հարկ է խոսել դրա մի քանի շերտերի մասին: Թեպետ ստեղծագործությունը շատ նման է օրուելյան կամ հաքսլիյան դիստոպիաներին, ինքը՝ հեղինակը այն մեկնաբանում է որպես համամարդկային և համաժամանակյա ստեղծագործություն: Վերլուծելիս նախևառաջ կարելի է համեմատություններ անցկացնել ներկայի և անցյալի իրադարձությունների միջև: Գրքում մարդկանց օգտագործում են, ինչպես անում էին հիտլերյան և ճապոնական իշխանությունները Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին, տարբեր փորձեր անում, փորձարկում նոր ստեղծված դեղերը: Մարդկանց յուրովի օգտագործում են նաև մեր օրերում: Մյուս կողմից՝ Կաձուոն քննադատական հարված է հասցնում այժմյան կրթական համակարգին. հեղինակը ցույց է տալիս, թե ինչպես են դպրոցները կրթում նույնատիպ, միմյանցից չտարբերվող և նորի նկատմամբ անասելի վախ ունեցող սերունդ: Կաձուոն ասում է, որ մենք բոլորս դարձել ենք պատճեններ, որոնք ձևավորվում են՝ կրկնելով հեռուստատեսությամբ, ֆիլմերում, գովազդներում ցուցադրվող կերպարների շարժուձևն ու խոսքերը, ինչպես, օրինակ, Ռութն է անում, երբ շոշափում է Թոմիի ուսերը՝ կրկնելով այն, ինչ տեսել է հեռուստացույցով: Գրքի հերոսները փնտրում են իրենց պատմությունը, իրենց նախատիպերին, իրենք իրենց, փորձում են գտնել հարցերի պատասխանները, ինչպես մենք բոլորս ենք ջանում հաղթահարել ինքնության ճգնաժամերը: Սակայն նրանք շատ արագ են հանձնվում, երբեք չեն ընդդիմանում իրենց ճակատագրին՝ այնպես, ինչպես մենք ենք համակերպվում մեր՝ մահկանացու լինելու գաղափարին:
Հատուկ ուշադրության է արժանի այն, թե ինչ դեր է հատկացնում Կաձուոն սիրո գաղափարին։ Ստեղծագործության հերոսները տեղեկանում են, որ եթե Հեյլշեմի սաներից երկուսը սիրում են միմյանց, ապա կարող են մի քանի տարով տարկետում ստանալ՝ այդ ժամկետը միմյանց հետ անցկացնելու համար: Այսինքն՝ անգամ այդ անզգա ու սառն աշխարհում սերը կարող է փրկություն հանդիսանալ մահվան դատապարտված այս էակների համար: Նրանց բացատրում են, որ փոքրիկ արվեստի գործերը, որոնք նրանք ստեղծում էին, իսկ Տիկինը տանում էր՝ առանց բացատրելու պատճառը, իրականում ծառայելու են որպես միջոց՝ տեսնելու նրանց հոգին, հավատալու, որ, իրոք, նրանց հոգում սերն է ապրում: Սակայն Կաձուոյի հոռետեսությունը սահմաններ չի ճանաչում: Շատ շուտով պարզվում է, որ այդ ստեղծագործությունները ոչ թե սաների հոգին ուսումնասիրելու համար էին, այլ ապացուցելու, որ այս էակներն առհասարակ հոգի ունեն: Հեյլշեմը նախապես ստեղծվել էր որպես փորձ, որտեղ նախատեսվում էր սաներին դաստիարակել որպես սովորական մարդկանց և հասկանալ՝ արդյո՞ք նրանք հոգի ունեն: Այսպիսով, Կաձուոն ահազանգում է, որ մեր օրերում մարդիկ սկսում են կորցնել ոչ միայն դեմքը, այլև հոգին: Նիցշեական փիլիսոփայության ազդեցությունը կրող այս հատվածում պարզ երևում է, որ Կաձուոն վերջին փորձն է անում՝ գտնելու փրկության ուղին, սակայն այս անգամ՝ արվեստի միջոցով: Արվեստը կարող է ստիպել մոռանալ մեր՝ մահկանացու լինելու մասին, այն նման է դավանանքի, որը հուսադրում է, գուցե նաև՝ որոշ չափով ապահովում անմահություն:
Սոնա Կարապողոսյան